کد مطلب:27084 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:14

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

ما كه در انتخاب دين نقشي نداشتيم و چون پدر و مادر ما مسلمان بودند، مسلمان شديم، حالا كساني كه در محيط بت پرست و در خانوادههاي بي دين متولد ميشوند چيست؟

ابتدا بايد دانست كه هر مسلماني هر چند ابتدا به تقليد از پدر يا مادر يا بستگان و يا محيط، مسلمان شده باشد، بايد اعتقادش را با دليل همراه سازد و تنها در احكام فقهي ميتواند از مجتهد جامع الشرايط تقليد كند و يا به روش احتياط عمل نمايد (البته اگر خودش مجتهد نباشد) در رسالة توضيح المسائل مراجع آمده است: عقيدة مسلمان به اصول دين بايد از روي دليل باشد... (مسألة 1)

اما كساني كه در محيط غيراسلامي و يا در خانوادهاي غيرمسلمان متولد ميشوند، دو حالت براي آنها فرض ميشود; يا دين اسلام بر آنها عرضه نشده و راهي براي تحقيق دربارة آن پيش پاي آنها نيست، در اين صورت معذورند و خداي متعال آنها را به نسبت آگاهي ايشان بازخواست ميكند، براي مثال فردي كه در خانوادهاي مسيحي، بهدنيا آمده و از اسلام هيچ آگاهي ندارد و اگر بر اساس دين خود عمل كند معذور است و از پاداش الهي برخودار ميشود و خدا چنين افرادي را به اندازة آگاهيهايشان و نيز به مقداري كه براي آنها امكان تحقيق و تفحص وجود دارد، بازخواست ميكند. خداي متعال ميفرمايد: لاَيُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلآوُسْعَهَا.... ;(بقره،286) خداوند هيچ كس را جز به قدر توانايياش تكليف نميكند.

اما اگر دين اسلام بر او عرضه شده و او ميتواند از آن آگاهي يابد و مسلمان شود; يعني هم استعداد آن را دارد و هم امكان تحقيق براي او فراهم است، در اين صورت اگر تحقيق نكند، مقصّر است و بازخواست ميشود و كيفر ميبيند.

افزون بر مطالب ياد شده، به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه ملاك ثواب و عقاب تنها در اسلام آوردن نيست، بلكه چگونه مسلمان شدن نيز در پاداش دخيل است: كسي كه به صرف تقليد از پدر و مادر مسلمان شده، هيچ گاه با كسي كه با تفكر و انديشه به اسلام روي آورده و يا اعتقادهايش را با تفكر ودليل محكم و برهاني ساخته برابر نيست هر چند به همة آنها مسلمان گفته ميشود.

اين گونه افراد ـ كه در محيط غيراسلامي متولد شده و راهي براي تحقيق ندارند ـ در اصطلاح علماي كلامي، مستضعف فكري به شمار ميآيند كه بر اساس برخي روايات، در آخرت امتحان ميشوند (فرصتي براي ا نتخاب به آنها داده ميشود) آن گاه بر اساس چگونگي اعمالشان پاداش يا كيفر ميبينند. خداي متعال ميفرمايد: إِلآالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَآءِ وَالْوِلْدَ َنِ لاَيَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلاَيَهْتَدُونَ سَبِيلاً;(نسأ،98) مگر آن مردان و زنان و كودكان فرودستي كه چارهجويي نتوانند و راهي نيابند. آيه مذكور به اين حقيقت اشاره دارد كه جهل به معارف دين در صورتي كه ناشي از قصور و ضعف باشد و خود انسان جاهل، هيچ دخالتي در آن قصور و ضعف نداشته باشد در درگاه خداوند معذور است; زيرا هيچ انساني جز به مقدار طاقت و توانش تكليف ندارد. (بقره، 286) و امروزه بسياري از انسانها نسبت به معارف و حقايق الهي قصور دارند و در واقع مستضعف فكري و فرهنگي هستند.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج 5، ص 53 ـ 62، اعلمي، بيروت.)

خداوند متعال در قيامت، مجانين و افراد ابله و كم عقل و افراد جاهل قاصر و افرادي كه بين دو پيامبر (زمان فترت) زندگي ميكردند و دستورات الهي به آنها نرسيده و افراد كر و لال كه به احكام الهي آشنا نشدند، براي آنها صحنهاي شبيه صحنة دنيا كه دارتكليف است، مهيا ميكند و آنها را آزمايش ميكند و بدين ترتيب، وضع آنان را روشن مينمايد; كساني كه از عهدة امتحان برآمدند، اهل نجات و گرنه اهل دوزخ خواهند بود.(اصول كافي، شيخ كليني;، ج 3، ص 248، سيد الشهدأ7 / مجموعة آثار استاد شهيد آية الله مطهري;، ج 1، ص 338ـ342، انتشارات صدرا.)